Nội dung được biên soạn lại từ Anh Nguyen - kèm nguồn bài viết (nếu có)

Không ai bước vào thương mại điện tử với mục tiêu trả học phí. Nhưng nếu bạn làm e-commerce đủ lâu, bạn sẽ hiểu rằng học phí là bắt buộc – khác nhau ở mức độ rẻ hay đắt.

Tôi đã trả rất nhiều học phí: vài dự án đổ vỡ, hàng nghìn đơn lỗi, vài nhà cung cấp biến mất sau một đêm, tài khoản quảng cáo bị khóa giữa mùa cao điểm, và cả những lần tưởng chừng như phá sản.

Dưới đây là bản tổng hợp 37 bài học thực chiến sau 10 năm, không phải lý thuyết từ sách, mà từ những cú ngã khiến tôi thức trắng cả tuần.

1. PHÁP LÝ – Nền móng âm thầm nhưng quyết định cả sự sống còn

1. Đăng ký trademark ngay từ ngày đầu

Thực tế: Năm thứ 3, một đối thủ copy brand tôi, chạy ads ngược và nộp trademark trước tôi 2 tháng. Tôi mất 8 tháng và gần 20.000 USD để gỡ rối.

Hành động:

• Nộp USPTO ngay khi có brand name ổn.
• Dùng Google Patents + Trademarkia để kiểm tra trùng lặp.
• Ưu tiên các brand dễ bảo hộ, không mô tả sản phẩm.

Bài học: Trademark không phải chi phí – nó là bảo hiểm thương hiệu.

2. Hợp đồng nhân sự và nhà cung cấp phải có trước khi bắt đầu

Thực tế: Một designer từng đòi xoá toàn bộ thiết kế khỏi store — vì lúc đó tôi chưa có hợp đồng IP transfer.

Hành động:

• Tạo hợp đồng chuẩn: IP assignment + confidentiality + commercial rights.
• Dùng DocuSign hoặc PandaDoc để ký số.
• Luôn yêu cầu freelancer cam kết “original work”.

3. Tra cứu patent để tránh nổ bom

Nhiều sản phẩm “nhìn thì đơn giản” nhưng lại dính patent utility hoặc design.

Ví dụ: Print-on-demand poster dạng bo góc đã từng dính kiện hàng loạt tại Mỹ năm 2020.

Hành động:

• Search Google Patents theo keywords sản phẩm.
• Dùng ImportYeti xem đối thủ nhập từ đâu → tránh đụng hàng nhạy cảm.

4. Hợp đồng nhà cung cấp càng chi tiết càng tốt

Tôi từng mất 100.000 USD chỉ vì… không ghi rõ điều khoản mốc thời gian bảo quản hàng.

Khi kho bị ẩm, toàn bộ lô hàng kayak hỏng, nhà cung cấp nói “không liên quan”.

Hành động: Checklist hợp đồng cần có:

• Chất lượng tối thiểu
• Quy trình QC
• Điều khoản đổi trả hàng lỗi
• Số ngày lưu kho
• SLA xử lý đơn
• Bồi thường khi trễ hạn

2. TÀI CHÍNH – Nơi mọi lầm tưởng trở thành bi kịch

5. Track Contribution Margin mỗi ngày

CM mới là “nhịp tim thật sự” của doanh nghiệp.

Ví dụ thực tế: Có thời điểm ADS ROI đẹp, doanh thu bay cao… nhưng tôi đang lỗ 12 USD mỗi đơn.

Hành động: CM = Giá bán – (COGS + Fulfillment + Platform fee + Payment fee + Return risk + variable ads cost)

Tạo dashboard theo ngày.

6. Set đúng COGS trong Shopify

Nếu Shopify sai COGS → mọi dashboard sai → mọi quyết định sai.

Hành động:

• Cập nhật COGS từng variant.
• Tính luôn chi phí phụ: bao bì, phí in, phí vận chuyển tăng theo mùa.

7. Tính “lãi thật” trên revenue financing

Nhiều người nghĩ lãi 6% là rẻ. Nhưng khi tính APR thật — nó lên 40–80%.

Bài học: Không có tiền rẻ nếu bạn không tính đúng.

8. Một người phụ trách forecast

Tôi từng để 3 người “cùng forecast”, dẫn tới dự đoán sai + tồn kho ứ đọng + mùa sales chết.

Hành động:

• 1 owner duy nhất.
• Họp forecast mỗi thứ Hai.
• Dự báo theo dịp: Xmas, Father’s Day, Graduation…

9. P&L theo từng vùng

Doanh thu UK cao, nhưng biên lợi nhuận rất thấp vì VAT và phí platform. Tôi chỉ nhận ra khi chia P&L theo quốc gia.

Hành động: Tạo bảng riêng cho:

• US
• UK
• DE
• CA
• AU

3. VẬN HÀNH – Phần người ta không thấy nhưng quyết định mọi thứ

10. Chỉ tuyển khi team “chìm trong việc”

Tuyển người sớm → mất tiền → mất năng lượng → mất tốc độ.

11. KPI rõ ràng mới tạo được kỳ vọng rõ ràng

Không KPI = hỗn loạn. Không OKR = team chạy 100 hướng.

12. Đừng chia người giữa nhiều brand

Tôi từng chia designer cho 3 brand → cả 3 đều tệ.

13. Đặt người đúng chỗ

Delegate không phải chia nhỏ việc cho nhiều người — mà là giao quyền hoàn toàn cho đúng người.

14. Săn A-players trên LinkedIn

Job post → toàn ứng viên trung bình. Tự tay đi tìm → 80% cơ hội gặp A-player.

15. Đừng mở rộng quá sớm

Systems break when you stretch too thin.

Ví dụ: Tôi mở store thứ 3 khi store thứ 1 còn chưa ổn → cả 3 đều thua lỗ.

16–17. 3PL không tốt = tự phá doanh nghiệp của mình

Thực tế đau đớn: Một 3PL tính gian 3x giá phụ phí. Tôi chỉ phát hiện khi audit invoice bằng Excel.

Hành động:

• Chọn 3PL có API.
• Track invoice theo tuần.
• Mẫu audit: SKU – weight – actual vs billed.

18. Thăm nhà máy Trung Quốc

Bạn không thể hiểu partner của mình nếu bạn chưa bước vào nhà máy của họ.

19. Bóc tách báo giá theo từng phần

Để biết họ đang “ăn mỏng” hay “ăn dày”.

20. Quy chuẩn Ads Naming từ ngày đầu

Không naming → không phân tích → không scale.

Ví dụ chuẩn: US|PUR|DadAngle|UGC01|ATC180d|Reels|2025-09-18

21. Product Flywheel ngay từ ngày đầu

Mỗi sản phẩm mới phải kéo thương hiệu lên, không phải phá nó.

22. Câu chuyện quan trọng hơn sản phẩm

Đây là sự thật của marketing hiện đại: Angle quyết định doanh số nhanh hơn chất lượng sản phẩm.

23. Research creative từ Reddit & surveys

Muốn biết khách hàng thật sự nghĩ gì? Không phải Facebook Ads. Mà là Reddit.

24. Review là North Star Metric

Review tăng → Repeat tăng → CAC giảm. Một hệ thống vận hành tốt sẽ “xoay quanh review”.

25. Đừng đuổi shiny objects

10 năm qua, tôi mất rất nhiều tiền vào “ý tưởng mới”. 80% doanh thu đến từ 20% sản phẩm.

26–27. Stress test doanh nghiệp

Giảm 20–50% doanh số → doanh nghiệp còn sống không?

Nếu không → mô hình của bạn đang dựa vào cầu may.

4. CON NGƯỜI – Nơi mọi thứ có thể thăng hoa… hoặc sụp đổ

28–29. Hạn chế chất kích thích – tránh uống rượu để quên stress

Nghiện việc + nghiện chất = đường tắt dẫn đến suy sụp.

30. Tập trung vào hành trình của mình

So sánh với người khác chỉ phá hỏng tư duy.

31. Town hall định kỳ

Giúp team không rơi vào tình trạng “department silo”.

5. CHUỖI CUNG ỨNG – Chiến trường ngầm mà ai cũng sợ

35. Quan hệ với nhà cung cấp Trung Quốc

Một buổi ăn tối ở Thâm Quyến đôi khi giá trị hơn 100 email.

36. Audit 3PL bằng spreadsheet

Cách duy nhất chống gian lận.

37. Đo lường mình hôm nay so với chính mình năm trước

Không phải so với ai khác.

PHẦN QUAN TRỌNG NHẤT: BẢN ACTION PLAN 60 NGÀY

(Đây là phần nhiều người muốn nhất.)

30 ngày đầu: Ổn định nền tảng

• Cập nhật COGS chuẩn
• Tạo CM dashboard
• Audit lại 3PL
• Set lại Ads Naming
• Build Review Request Flow
• Nộp trademark

30 ngày tiếp theo: Tăng trưởng bền vững

• Chuẩn hoá forecast và họp tuần
• P&L theo từng quốc gia
• Test 3 creative angle mới
• Gặp ít nhất 1 nhà cung cấp mới
• Tối ưu trang sản phẩm theo review keywords

KẾT LUẬN

10 năm qua dạy tôi một điều: E-commerce không phải trò chơi của người thông minh nhất mà là trò chơi của người kiên định, biết học từ sai lầm và biết bảo vệ hệ thống.

Nếu bạn học sớm nhận ra các bài học này thì bạn sẽ rút ngắn thời gian mất mát và tiền bạc của chính bạn.

Trải nghiệm tốt nhất từ thực hành — Anh Nguyen